KUNSTPROCES

"Kunst en het levende Nu zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden: alleen vanuit dit levende Nu-moment kan kunst ontstaan."

Een van de belangrijkste factoren in het ontstaansproces van kunst is in mijn ogen het Nu. Het Nu is een continue aaneenschakeling van oneindig veel momenten, waarbij ieder moment nieuw is. Wat er in dit levende Nu gebeurt is niet te plannen. Alleen dat wat dood en onkunstzinnig is valt te voorzien.

Het aanwezig zijn in het Nu is kunst. Hierop duidde Joseph Beuys toen hij zei dat iedereen kunstenaar kan zijn: het is iedereen gegeven om in het Nu levend aanwezig te zijn. Dit is echter niet gemakkelijk. Naast het aanwezig zijn in het NU vergt het ook de vaardigheid om actief te kunnen handelen in het Nu. Uit deze handeling komt kunst voort. Kunst is daardoor altijd nieuw. Wat wij als oude kunst ervaren is kunst die het aanwezige Nu-moment in het verleden wist vast te leggen. Kunst zelf is nooit gedateerd, alleen de middelen waarmee en de manier waarop kunst tot stand is gekomen raken gedateerd.

Voor het kunstgehalte van een kunstwerk is het niet van belang waar en door wie het is gemaakt of wat het voorstelt. Ook is de vorm waarin de kunst zich vertoont (bouwkunst, beeldhouwkunst, schilderkunst, muziek, dans, spraak, dichtkunst of denkkunst) niet van belang. Het wezenlijke van kunst is het vermogen uit te drukken van dat wat er in het Nu-moment leeft. Dit stelt de kijker in staat dit Nu-moment opnieuw als een levende werkelijkheid te ervaren.

"Het beleven van dit levende Nu vraagt om innerlijke stilte."

Om het Nu-moment te kunnen beleven dienen wij een staat van innerlijke stilte te betreden. De onrust in onszelf moet worden teruggedrongen. Hiervoor gaan we ontspannen, genieten, zodat we tot rust brengen wat in ons opborrelt aan onrustmakende behoeften. De waan van de dag wordt tot stilte gemaand. We laten onze gedachten en gevoelens los die ons belemmeren om wezenlijk in stilte te zijn. Genotsmiddelen als roken en drank hebben precies deze werking: de stekker wordt er even uitgetrokken. We komen zo tot rust, maar het bewaren van deze rust vraagt tegelijkertijd veel activiteit.

"Om innerlijke stilte te beleven en van daaruit te creëren moeten we een proces gaan van het terugdringen van de onrust, het verbinden met de resulterende stilte tot het uitdrukken wat er vanuit deze stilte je tegemoet komt."

In het culturele leven resulteert de activiteit van het verdringen van onrust in volkskunst, amateurkunst. Het op deze manier beoefenen van kunst biedt verstrooiing, rust en een ontsnapping aan de dagelijkse sleur. Volkskunst wordt gemaakt vanuit innerlijke activiteit (zoals gedachten, gevoelens etc.) waarbij deze aanwezige onrust zich transformeert in rust. Na een drukke dag werken brengt de toneelavond ons rust. Volkskunst ontstaat vanuit onrust, niet vanuit rust.

De rust die zo wordt verkregen biedt stilte. Wanneer we in deze stilte doorgaan met de ingezette activiteit (volkskunst) vullen we deze stilte hiermee op. De stilte kan er niet in haar volheid zijn, zij wordt gevuld met tijdverdrijf. Zij wordt gevuld door datgene wat vanuit de volkskunstenaar te midden van de stilte komt opborrelen. Hierin onderscheidt de ware kunstenaar zich van de volkskunstenaar. Ook de kunstenaar weet de onrust te verdringen, maar laat vervolgens de ontstane stilte onberoerd. Hij of zij vult deze stilte niet op met zijn eigen gedachten, gevoelens of wensen. Hij laat de stilte bestaan als een objectief gegeven, zonder zijn eigen subjectieve invulling daaraan te geven. De stilte vult zo zichzelf, zij wordt een alomvattende stilte. Uit deze alomvattende stilte treedt de inspiratie de kunstenaar tegemoet. Vanuit deze inspiratie ontstaat kunst. De inspiratie zelf heeft geen vorm of kleur of beweging. Het is de kunstenaar die de inspiratie vertaalt naar een vorm, naar kleur, beweging of denkbeeld. Hij tracht zichzelf zijn eigen gedachten gevoelens en wensen, zoveel mogelijk terug te houden, zodat hij de inspiratie niet invult maar dat de inspiratie hem vult. Je weet wat je moet doen alleen nog niet hoe precies. Kunst is daarmee als het ware een getuigenis van de alomvattende stilte. Kunst, daar wordt je stil van.

Om nu de belevingen en ervaring uit het gebied van de inspiratie (vanuit de allesomvattende stilte) om te zetten naar de fysieke tastbare wereld vereist vele vaardigheden. Vaak lukt het niet in de stilte te blijven en ervan te getuigen. In plaats daarvan wordt er vanuit de herinnering aan dit moment gewerkt en gecreëerd. Door het herinneringproces wordt de creatie weliswaar wat meer doordacht en geconstrueerd, maar deze blijft toch kunstzinnig. Immers, de creatie blijft gebaseerd op de inspiratie die voortkomt uit de stilte. Naast het werken vanuit de herinnering gebeurt het ook vaak dat de kunstenaar onbewust verbonden is met de allesomvattende stilte en vanuit deze onbewuste verbinding creëert. Andere kunstenaars zoeken de verbinding met de inspiratie door gebruik van hallucinerende middelen. Het rechtstreeks in het stiltemoment vol bewust uitdrukken wat daar leeft, levert ultieme kunstwerken. Kortom, kunst is simpel gezegd de uitdrukking van de alles vullende stilte. Kunst roept deze stilte op bij de toeschouwer en biedt daarmee de mogelijkheid om aan de meest wezenlijke behoefte van de mens te voldoen: zinvol en daadwerkelijk aanwezig zijn in het Nu, op het moment dat je leeft.